„Doradca musi doradzać, bo taka jest jego rola.  Relationship Manager też musi doradzać i to w różnych aspektach, w tym inwestycyjnie (..).” To odpowiedź – z konieczności skrótowa – na pytanie, czy doradca finansowy w banku UBS doradza Klientom i czy doradza inwestycyjnie. Na pytanie odpowiadała Grażyna Witkowska-Mrozek, Senior Relationship Mangager, Polish Desk, UBS, nasz gość na niedawnym webinarze Akademii EFPA Polska.

Przywołuję tę wypowiedź, aby podkreślić, że teza postawiona w debacie oksfordzkiej w trakcie XII Kongresu EFPA Polska nie była trywialna, ani absurdalna. Konsultując tezę debaty: „Doradca nie ma prawa doradzać” równie często słyszeliśmy reakcję: „Jak to, nie może doradzać. Oczywiście, że może doradzać”, jak i przeciwną: „Cóż to za teza. Przecież oczywiście, że nie może doradzać”. Każda z osób, reagująca na tę tezę, robiła to z przekonaniem i bez złych intencji. Dlatego, przed dwiema Drużynami debaty postawiliśmy zadanie zmierzenia się z tym zagadnieniem na rzeczowe argumenty, niezależnie od tego, w której drużynie debaty się znajdą i jakie mają swoje profesjonalne stanowisko w tej sprawie. Ponieważ debata w formule hybrydowej, w online ma swoje ograniczenia, już na starcie wiedzieliśmy, że kongresowa wymiana opinii to powinien być początek rynkowej dyskusji, gdyż formuła i czas nie pozwolą, aby wybrzmiały wszystkie pogłębione argumenty. Debata ujawniła, że uprawnienie do doradzania to złożone i jednocześnie fundamentalne zagadnienie dla kształtu usługi doradczej dla Klientów w Polsce. Powinniśmy kontynuować tę dyskusję i pokazać, że ten węzeł nie jest gordyjski, że da się go rozplątać, pokazując różnorodność modeli, które mogą współwystępować na rynku. Ważne, aby były czytelne dla wszystkich uczestniczących stron, aby pokazywały plusy i minusy każdego rozwiązania, aby jasno identyfikowały ryzyka. Wszystko po to, aby móc lepiej odpowiedzieć na POTRZEBY NASZYCH KLIENTÓW.

Włączając się do tej dyskusji chciałam dołożyć swój głos, przedstawiając krótko, co o doradzaniu z punktu widzenia wymagań kwalifikacyjnych mówią aktualne regulacje polskie: czyli kto kwalifikacyjnie i na jakich warunkach może doradzać? 

Swoją analizę w niniejszym tekście odnoszę do obszaru regulowanego Ustawą o Obrocie Instrumentami Finansowymi(1). Odnoszę się także wyłącznie do wymagań wiedzy i kompetencji. Należy pamiętać, że Regulator sformułował szereg wymagań, związanych z prawidłowym wykonywaniem usługi doradztwa inwestycyjnego, zaczynając od wymagań licencyjnych, przez zarządzanie produktowe, wymogi doradztwa niezależnego, po wymogi systemu zgodności i kontroli wewnętrznej itd. Wymogi z zakresu wiedzy i kompetencji są jednym z aspektów świadczenia usługi informowania o produktach finansowych i doradztwa inwestycyjnego.  

Zagadnienie to reguluje w Polsce Rozporządzenie Ministra Finansów z 29 maja 2018 (2) (dalej Rozporządzenie MF). Szczegółową analizę znajdziecie w naszym opracowaniu dostępnym na stronie EFPA Polska. W niniejszym tekście przedstawię najważniejsze informacje, zaczerpnięte z Rozporządzenia i oparte na nich wnioski.

Niniejszy tekst zawiera interpretacje autora i nie jest oficjalnym stanowiskiem EFPA Polska.

ROZPORZĄDZENIE MF:

§ 38.

Ilekroć w przepisach niniejszego rozdziału jest mowa o: 2) autoryzowanych pracownikach – rozumie się przez to osoby upoważnione przez firmę inwestycyjną do wykonywania czynności, o których mowa w art. 82a ust. 1 pkt 1 lub 2 ustawy, posiadające odpowiednią wiedzę i kompetencje. (od autora: Ustawa o Obrocie Instrumentami finansowymi, pkty 1 i 2 odnoszą się do informowania o instrumentach finansowych ORAZ doradztwa inwestycyjnego) 

→ Wymagania wiedzy i kompetencji dotyczą zarówno osób informujących o produktach, jak i świadczących usługę doradztwa inwestycyjnego. 

ROZPORZĄDZENIA MF:

§ 39.

1. Firma inwestycyjna jest obowiązana zapewnić, aby autoryzowani pracownicy posiadali adekwatny do zakresu i charakteru wykonywanych czynności poziom wiedzy i kompetencji, pozwalający na przestrzeganie właściwych wymogów prawnych, zaleceń właściwego organu nadzoru, standardów etycznych oraz działanie zgodne z zasadami uczciwego obrotu oraz w najlepiej pojętym interesie klienta.

2. Firma inwestycyjna jest obowiązana uzyskać od osoby, która ma wykonywać czynności, o których mowa w art. 82a ust. 1 pkt 1 lub 2 ustawy, niezbędne dokumenty i informacje w celu ustalenia posiadanego przez tę osobę poziomu wiedzy i kompetencji.

3. W przypadku nieotrzymania dokumentów i informacji, o których mowa w ust. 2, firma inwestycyjna nie dopuszcza osoby do samodzielnego wykonywania czynności, o których mowa w art. 82a ust. 1 pkt 1 lub 2 ustawy.

→ Kryterium dopuszczenia osoby do wykonywania czynności, zarówno informowania o produktach, jak doradztwa inwestycyjnego, jest zapewnienie odpowiedniości wiedzy i kompetencji oraz ich właściwe potwierdzenie.

ROZPORZĄDZENIA RM:

§ 41.

1. Firma inwestycyjna upoważnia osobę do wykonywania czynności, o których mowa w art. 82a ust. 1 pkt 1 ustawy (od autora: informowanie), jako autoryzowanego pracownika, jeżeli posiada ona, w zależności od rodzaju powierzonych obowiązków, odpowiednią wiedzę i kompetencje w zakresie: pkty 1-10 (…).

2. Firma inwestycyjna upoważnia osobę do wykonywania czynności, o których mowa w art. 82a ust. 1 pkt 2 (od autora: doradztwo inwestycyjne) ustawy, jako autoryzowanego pracownika, jeżeli posiada ona odpowiednią wiedzę i kompetencje w zakresie:

1) elementów wskazanych w ust. 1 pkt 1, 2 i 4–8; oraz 2) -4).

→ Rozporządzenie MF definiuje zakresy wymaganej wiedzy i kompetencji wspólne dla osób wykonujących czynności informowania i doradztwa inwestycyjnego oraz dodatkowe dla osób, wykonujących usługę doradztwa inwestycyjnego. Pozostałe rozwiązania w zakresie wymagań wiedzy i kompetencji są takie same. Zróżnicowanie pojawia się ponownie w stosunku do wymagań doświadczenia i odnosi się także do różnych produktów finansowych. 

ROZPORZĄDZENIA MF:

§ 42.

Za osobę posiadającą odpowiednią wiedzę i kompetencje uznaje się:

1) osobę, o której mowa w art. 82a ust. 2 ustawy; (od autora: osoby posiadające licencję doradcy inwestycyjnego lub maklera papierów wartościowych),

2) osobę, która posiada odpowiedni tytuł naukowy lub zawodowy, zgodnie z wykazem określonym w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw instytucji finansowych wydanym na podstawie art. 94 ust. 3 ustawy, w zakresie określonym przez to rozporządzenie. (od autora: rozporządzenie nie zostało dotychczas wydane przez MF)

→ Na dziś wyłącznie osoby z licencją doradcy inwestycyjnego i maklera papierów wartościowych mają formalnie (automatyczne) potwierdzone odpowiednią wiedzę i kompetencje do osobistego wykonywania czynności doradztwa inwestycyjnego. Inne osoby muszą uzyskać potwierdzenie swojej wiedzy i kompetencji w sposób określony w Rozporządzeniu (patrz poniżej) i zawsze odpowiednio do zadań i czynności określonych dla nich przez firmę inwestycyjną. EFPA Polska zabiega o utworzenie wykazu wskazanego w Rozporządzeniu MF, z odpowiednim uwzględnieniem w nim certyfikatów EFPA. Taka praktyka realizowana jest już obecnie w kilku krajach europejskich.

ROZPORZĄDZENIA MF:

§ 43.

1. W przypadku gdy osoba, która ma wykonywać czynności, o których mowa w art. 82a ust. 1 ustawy, nie posiada odpowiedniej wiedzy, w celu jej uzyskania firma inwestycyjna kieruje tę osobę na:

1) szkolenie organizowane w ramach struktury firmy inwestycyjnej (szkolenie wewnętrzne) lub

2) szkolenie organizowane przez właściwy podmiot zewnętrzny (szkolenie zewnętrzne).

2. Ukończenie szkolenia, o którym mowa w ust. 1, powinno zostać potwierdzone dokumentem potwierdzającym pozytywną weryfikację wiedzy z zakresu objętego szkoleniem (certyfikat). Na podstawie takiego certyfikatu firma inwestycyjna uznaje, że pracownik posiada odpowiednią wiedzę do wykonywania czynności, o których mowa w art. 82a ust. 1 ustawy.

3. Przepisu ust. 1 nie stosuje się w przypadku, gdy osoba, o której mowa w ust. 1:

1) odbędzie szkolenie we własnym zakresie oraz

2) uzyska certyfikat, o którym mowa w ust. 2. 

→ Rozporządzenie MF określa ścieżkę zdobycia i potwierdzenia wiedzy odpowiedniej dla wykonywania czynności informowania i doradztwa inwestycyjnego. Ścieżka może być realizowana wewnętrznie w firmie, z partnerem zewnętrznym bądź we własnym zakresie przed doradcę. Na firmie inwestycyjnej spoczywa obowiązek uznania, że pracownik posiada odpowiednią wiedzę. Takie rozumienie potwierdza w swoim stanowisku UKNF(3):  „Należy jednak zauważyć, że firmy inwestycyjne mogą zatrudniać do świadczenia usługi doradztwa inwestycyjnego również inne osoby, nie posiadające wskazanych wyżej tytułów (od autora: licencja doradcy inwestycyjnego i maklera papierów wartościowych). Osoby takie powinny legitymować się posiadaniem wiedzy i kompetencji w obszarach wskazanych w § 41 ust. 2 Rozporządzenia w sprawie warunków technicznych i organizacyjnych.”

ROZPORZĄDZENIA MF:

§ 44.

1. Firma inwestycyjna jest obowiązana w sposób pisemny określić zakres obowiązków i uprawnień autoryzowanych pracowników oraz osób wykonujących czynności, o których mowa w art. 82a ust. 1 pkt 1 lub 2 ustawy, pod ich nadzorem, (…)

→ To firma inwestycyjna określa obowiązki i uprawnienia autoryzowanych pracowników w zakresie informowania i doradztwa inwestycyjnego.

ROZPORZĄDZENIA MF:

§ 88.

Dana osoba spełnia warunki wskazane w § 41 ust. 1 lub 2, jeżeli otrzymała ona potwierdzenie wiedzy w zakresie wskazanym odpowiednio w § 41 ust. 1 lub 2, pod warunkiem, że potwierdzenie wiedzy odbyło się na zasadach wskazanych w § 43 ust. 2 i 3.

→ Rozporządzenie MF jednoznacznie określa, że zdobycie i potwierdzenie wiedzy i kompetencji wymaganej dla usługi informowania o produktach finansowych oraz doradztwa inwestycyjnego zgodnie z zasadami opisanymi w Rozporządzeniu MF jest wystarczające do wypełnienia wymagań kwalifikacyjnych dla doradztwa inwestycyjnego. W przytoczonym wcześniej stanowisku UKNF stwierdza:” Weryfikacja, czy osoby te spełniają wymogi określone w przepisach prawa, ciąży na firmie inwestycyjnej”.

Ta krótka analiza wskazuje, że obowiązujące aktualnie w Polsce regulacje z punktu widzenia wymagań wiedzy i kompetencji nie zabraniają możliwości świadczenia usługi doradztwa inwestycyjnego przez doradców finansowych, O ILE potwierdzą oni odpowiednią wiedzę w sposób zgodny z rozwiązaniami opisanymi w Rozporządzeniu MF. Jest ważne, aby poziom wiedzy i kompetencji autoryzowanych pracowników był adekwatny do zakresu i charakteru wykonywanych czynności oraz regularnie aktualizowany.  Wymagania kwalifikacyjne można zdobywać zarówno w procesie wewnętrznym, realizowanym przez firmę inwestycyjną, we współpracy z firmą zewnętrzną, z wykorzystaniem certyfikatów rynkowych bądź we własnym zakresie. To jednak na firmie inwestycyjnej spoczywa decyzja co do wyboru modelu biznesowego dostarczenia usługi informowania o produktach finansowych i doradztwa inwestycyjnego dla Klientów i tym samym co do ostatecznych wymagań kwalifikacyjnych oraz roli doradców finansowych, zatrudnionych przez firmę. 

Zgodnie z europejskimi Wytycznymi ESMA Rozporządzenie MF wprowadza również nowy instrument: wykaz tytułów naukowych i zawodowych, które spełniają wymagania wiedzy i kompetencji w zakresie informowania o produktach finansowych i doradztwa inwestycyjnego. Ustanowienie tego wykazu wymaga osobnego rozporządzenia MF. 

EFPA Polska przygotowała projekt WNIOSKU o utworzenie wykazu tytułów naukowych lub zawodowych, zgodnie z Rozporządzeniem MF, który został przedłożony do zaopiniowania do UKNF. W odpowiedzi Urząd stwierdził: 

„Zaproponowana przez Państwa inicjatywa przygotowania wykazu jest z zasady słuszna, określenie certyfikatów, które ex lege uznaje się za potwierdzające posiadanie odpowiedniej wiedzy i kompetencji w myśl # 42 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 29 maja 2018 r. (…) przyczyni się do zwiększenia jakości i profesjonalizmu obsługi klientów firm inwestycyjnych. Będzie to korzystne z punktu widzenia interesów klientów, którzy mając dostęp do wielu skomplikowanych instrumentów finansowych, potrzebują rzetelnej i uczciwej informacji. Stworzenie wykazu umożliwi również osobom pracującym na rynku kapitałowym lub rozpoczynającym karierę na tym rynku zaplanowanie właściwych działań w celu zdobycia wartościowych kwalifikacji. (…) Urząd Komisji Nadzoru Finansowego deklaruje udział w dalszych pracach ze względu na to, że inicjatywa przygotowania wykazu certyfikatów jest bardzo cenna zarówno dla klientów, firm inwestycyjnych, jak i ich pracowników.”

Kontynuowanie dialogu rynkowego na temat optymalnych modeli dostarczania usługi informowania o produktach finansowych i doradztwa inwestycyjnego i transparentnego przedstawiania ich Klientom uważam za działanie o wielkim potencjale wartości dodanej dla wszystkich interesariuszy rynku, a inicjatywę ustanowienia wykazu uznanych rynkowych certyfikatów za strategiczne działanie i cel EFPA Polska, w którym jesteśmy otwarci na dobrą współpracę ze wszystkimi partnerami publicznymi i rynkowymi.

______________

[1] Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2017 r. poz. 1768, z późn. zm.)

[2] Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 29 maja 2018 r. w sprawie szczegółowych warunków technicznych i organizacyjnych dla firm inwestycyjnych, banków, o których mowa w art. 70 ust. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, i banków powierniczych

[3] Stanowisko UKNF z dnia 14 lutego 2020 r., w sprawie wybranych aspektów świadczenia przez firmy inwestycyjne oraz banki, o których mowa w art. 70 ust. 2 Ustawy usług doradztwa inwestycyjnego